KIDEM TAZMİNATI HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER
20 Ekim 2024
OKUNMA : 66
Kıdem tazminatı nedir? Nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı ile ilgili çalışanın ilk bilmesi gereken kural, iş kanununa göre kişi bir yılı doldurmadan kıdem tazminatı alma hakkında sahip değildir. İşten haklı bir sebep olmadan kendi isteğiyle ayrılan kişi kıdem ya da ihbar tazminatı alamaz. Kıdem tazminatı çalışanın son brüt maaşı ve sosyal hakları eklenerek hesaplanır. Yılda iki defa kıdem tazminatına tavan belirlenir. Bu durumda brüt ücretiniz tavanı aşıyor ise sosyal haklar eklenmeden belirlenen tavan ücret çalıştığınız süre ile çarpılarak hesaplanır. Tavandan hesaplama durumlarında sosyal haklar eklenmez.
Örnek;
Bir işyerinde 50,000TL brüt ücretle çalışan bir işçi, brüt maaşı 2024 2.dönem kıdem tazminatı tavanı 41.828,42 TL yi aştığı için tazminatı tavandan hesaplanır. İçinden sadece 1000 de 0,00759 damga vergisi kesilir. Başka bir vergi kesilmez. Kişinin brüt ücreti tavanın altında olsaydı, aynı hesaplama en son brüt ücretten yapılır ve üstüne yol parası yemek parası sosyal verilen diğer haklar eklenir di. Kıdem tazminatına sosyal haklar prim dahil (geriye yönelik son 1 yılda aldığınız primin ortalaması) eklenir fazla mesai eklenmez .
ÇALIŞAN HANGİ HALLERDE KIDEM TAZMİNATINI ALARAK İŞTEN AYRILABİLİR
Askerlik Sebebiyle Tazminat Hakkı
Vatani görevi sebebiyle işten ayrılan erkek çalışan kıdem tazminatı alma hakkına sahip olur. İstifa dilekçelerine sevk belgelerini eklemeleri gerekir. Askerlik sebebiyle işten ayrılan çalışan ihbar üresine uymak durumunda değildir. Askerlik sebebiyle işten ayrılan çalışan 1 yıl ve daha fazla çalışmış ise sadece kıdem tazminatına hak kazanır. İhbar tazminatı alamaz.
Emeklilik Sebebiyle İşten Ayrılma
Emeklilik sebebiyle işten ayrılan çalışan en az bir yıllık süreyi doldurduysa sadece kıdem tazminatına hak kazanır.Sağlık sorunları sebebiyle malulen veya vergi indirimi ile emekli olan kişide kıdem tazminatına hak kazanır.Emeklilik sebebiyle işten ayrılan ihbar tazminatı alamaz.
Kıdem Esas Yazısı ile İşten ayrılma
Kıdem esas yazısı ile işten ayrılma bir çok kişi tarafından bilinmemektedir. Çalışma süresi sebebiyle yaş dışındaki emeklilik şartlarını tamamlayan çalışan en az 1 sene çalışmış olmak şartı ile işe giriş tarihine göre kısmi emeklilik şartları ile kıdem esas yazısını sgk dan alarak tazminatını alabilir.
İşe giriş Tarihine Göre Kıdem Esas Yazısı Alam Şartları
- ⎯09.1999 tarihinden önce ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 15 yıl sigortalılık şartı ve 3600 prim gün sigortalık süresi olmak,
- -⎯ 09.1999 tarihi ile 30.04.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için, sigortalılık süresi göz önünde bulundurulmaksızın 7000 prim ödeme gün sayısı veya “4500 prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresi olmak,(Not:7000 prim günü olanlar için 25 yıl şartı yoktur)
- -⎯04.2008 tarihi ile 31.12.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600 prim gün sigortalılık süresi olmak,
- - ⎯01.2009 tarihi ile 31.12.2015 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600-5300 prim gün (her yıl için 100 gün eklenerek hesaplanıyor) sigortalılık süresi olmak,
- Örnek :2009 yılı işe girişi olan 4700 gün,2010 girişi olan 4800 gün,2011 girişi olan 4900 gün,2012 girişi olan 5000 gün,2013 girişi olan 5100 gün,2014 girişi olan 5200 gün,2015 girişi olan 5300 gün
- -⎯01.2016 tarihinden sonra ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 5400 prim gün sigortalılık süresi olmak,
- Şartları sağlandığında “SGK’dan kıdem tazminatına esas yazı” alınarak işten ayrılmak mümkündür.
Kadın Çalışanın Evlilik Sebebiyle İşten Ayrılması
İş kanununa göre kadın çalışan evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrılırsa evliliğini sebep göstererek tazminat hakkı kazanır. İstifa durumunda evlenme cüzdanı örneğini istifa dilekçesine eklenmelidir. Burada evliliğin gerçek olması şarttır. Aksi bir durum işveren tarafından tesbit edilirse dava konusu olur.
Haklı Nedenlerle İstifa Etme Hakkı
İş Kanunun 24, maddesi İşçi ister belirli süreli, ister belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışsın iş sözleşmesinin süresini beklemeden fesih etme hakkını düzenlemektedir.
1-Yapılan iş sebebiyle işçinin sağlığı veya hayatı tehlikeye girerse,
2-İşveren ve işçilerde bulaşıcı hastalık olması,
3-İşveren işçi veya aile üyelerine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse ,asılsız onur kırıcı iftiralarda bulunursa,
4-İşveren işçinin kendisine veya aile üyelerinden birisine karşı şeref namus haysiyet onur kırıcı davranışlarda bulunur yada cinsel tacizde bulunursa,
5-Çalışanın işyerinde çalışan veya 3. kişiler tarafından cinsel tacize uğraması , bu durumun işverene iletilmesine rağmen hiçbir önlemin alınmaması,
6-İşveren tarafından işçinin maaşı sözleşmede belirtilen ödeme günlerinde ödenmemesi(düzenli olarak maaşın geç ödenmesi burada kast edilen. Yani bir defa maaşınızı geç aldınız bu durum buna dahil olmaz)
7-Psikolojik taciz sebebiyle iş akdinin feshi.(İspat ve delile tabidir.Gizli çekilen videolar elde edilen bilgiler delil olarak sayılmaz.Örnek whatsap size yazılan bir mesaj delildir.)
8-Yıllık izinin kullandırılmaması fesih sebebidir.
9-Fazla mesai ücretinin ödenmemesi fesih sebebidir.
10-Sgk primlerinin yatırılmaması ,ya da eksik yatırılması fesih sebebidir.
11-İşyerinde cinsel tacize maruz kalma fesih sebebidir.
İstifa eden işçinin tazminat hakkı 5 yıllık süre sonunda zamanaşımına uğrar.Sonrasın da bu hakları talep edemeyebilir.
Kendi isteğiyle istifa eden işçi tüm kıdem ve ihbar tazminatı hakkından vazgeçmiş sayılır. Ayrıca işsizlik maaşı alma hakkı varsa ,istifasıyla bu hakkını da kullanmaz.
Canan Ekinci
